Otomasyon, işletmelerde çalışanların yaptığı faaliyetlerin tamamının veya kısmen makineler yardımı ile yapılmasıdır. Otomasyon kavramı ilk olarak endüstri devriminden sonra ortaya çıkmıştır. İlk kullanım amacı olarak fabrikalarda insanların faaliyetlerine yardım etmesi ve iş yükünü azaltmak için geri bildirim kontrolü ve programlanmış komutlar aracılığı ile yönetilen makinalar kullanılmıştı. Daha sonra şirketlerin tüm departmanlarında tamamen veya kısmen de olsa otomasyon sistemleri kullanılmaktadır.

Otomasyon sistemleri, belli bir sürelerde tekrar eden faaliyetleri otomatik yaparak daha hızlı sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Otomasyon sistemleri kullanımı şirketlere zamandan tasarruf etmeye ve daha kaliteli çıktı elde etmeyi sağlamaktadır. Artık işletmelerde verimli bir biçimde üretim yapmak ve piyasada rekabet etmek için otomasyon sistemi kullanımı zorunlu hale gelmiştir. Toplam faaliyetlerin ne kadarlık kısmında makinelerin kullanılması şirketin otomasyon düzeyini göstermektedir. Genel olarak şirketlerde otomasyon sistemleri kullanımı 2 türde gerçekleşmektedir.

• Yarı-otomasyon – İnsan gücünün yoğun olduğu otomasyon sistemleri olarak tanımlanırlar. Bu sistemlerde makineler işlem yapması ve kullanımı için insanlara ihtiyaç vardır. Mesela; kesim makinesin işlem yapması için çalışan tarafından ölçüler belirtilmelidir.
• Tam-otomasyon – Bu tür otomasyon sistemleri, makine gücünün yoğun olduğu sistemlerdir. Bu sistemlerde insan gücüne çok rastlanmamaktadır. Sadece makinelerin yaptığı işlemleri izlemek ve kontrol etmek yeterli olur genelde. Mesela; bilgisayarın anakartını üretirken tüm faaliyetler makine tarafından yapılmaktadır.

Otomasyon başka bir ifade ile mekanik, elektronik ve bilgisayar tabanlı sistemlerin imalatı gerçekleştirmesi ve kontrol etmesi ile ilişkili teknolojik sistemlerdir. Bu sistemler sayesinde insan ile makinenin ortaklaşa verimli bir şekilde çalışmasını sağlamaktadır. Ayrıca otomasyon bütün farklı makinelerin eş zamanlı olarak çalışmasına imkan sağlayan ortak bir programlama olarak da tanımlanabilir. Böylece endüstriyel alanlar, fabrikalar, değişik işyerleri gibi pek çok sektör adına üretim ile hizmetin güçlü şekilde gerçekleşmesine imkan vermektedir.

Zamanla gelişen ve talebi artan otomasyon sistemleri üreten şirketlerin daha hızlı, herkese uyabilecek, esnek bir sistem üretmeye başlamasına sebep oldu. Bu gelişmeler sayesinde otonom sistemlerin avantajlarının sayı arttı. Fakat bu gelişmelerin bazı olumsuz tarafları yani dezavantajları da ortaya çıktı.

Otomasyonun Avantajları

Kalite Artışı – Otomasyon kullanılarak üretim yapan şirketlerde, insan gücü yerine otonom sistemler kullanılması imalat da olabilecek hata payını düşürmektedir. Bu da üretilen ürünün kalitesinin yüksek olmasını sağlar.

Zaman Tasarrufu – Otomasyon sistemleri, aralıksız ve hızlı çalıştığı için çok kısa bir sürede yüksek sayıda üretim yapabilir. Hatta tek makinenin 1 günde yaptığı işi, bir işçi belki 1 haftada yapabilir. Bu sayede de zamandan tasarruf sağlanır.

İş Kazalarının Azalması – Otomasyon sistemi ile üretim yaparken iş kazaları gözle görülür oranda azalır.

Bakım Maliyetlerinin Azalması – Çeşitli üretim parametrelerinin manuel kontrolüne ve bakımına olan ihtiyacı tamamen azaltır.

Üretim Maliyetinin Düşmesi – Uzun vadeli işlerde otomasyon sistemi, üretimi insan gücü ile üretime oranla daha düşük maliyet ile tamamlar.

Rekabetin Gücünün Artması – İşlerin otomatik ve hatasız bir şekilde işlediği bir üretim şirketi, diğer şirketlere oranla daha fazla seçilir. Bu da rekabet ortamında şirketin, diğerlerinden daha çok öne çıkmasına olanak sağlar.

Otomasyonun Dezavantajları

Montaj Maliyetinin Yüksek Olması – Otomasyonların ilk olarak sayabileceğimiz dezavantajı maliyeti. Her ne kadar bu tür sistemler zamanla maddi zararını kapatsa da ilk kurulum maliyeti çok yüksek olabiliyor. Özellikle küçük çaplı şirketler için bu maliyet yüksek olmakta.

İşsizlik – Fabrika otomasyon sistemleri ile fabrika çalışanlarının sayısında azalmaya, otomasyon sonucu işletmelerin yatırım harcamaları fazlalaşır ve işsizlik durumu ortaya çıkmaktadır.

Otomasyon Sistemlerinin Kullanım Alanları

Otomasyon sistemleri birçok alanda kullanılmaktadır. Burada geri besleme (feeedback), otomatik kontrolün temel elemanlarındandır. Otomasyonun kullanıldığı başlıca alanlara aşağıdaki alanları örnek gösterebiliriz.

• Sağlık
• Tarım
• Sanayi
• Eğitim
• Güvenlik
• Enerji
• Araba İmalatı
• Hava Tahmini

Otomasyon Çeşitleri

Yapay Zeka (AI) Otomasyonu

En karmaşık otomasyon seviyesi Yapay Zeka (AI) otomasyonudur. AI’nın eklenmesi, makinelerin karşılaştığı ve analiz ettiği geçmiş durumlara dayanarak “öğrenebileceği” ve kararlar alabileceği anlamına gelir.

Endüstriyel Makine Otomasyonu

Özellikle sanayilerde kullanılan ve sürekli çalışan sistemlerle üretimi düşük maliyetli, hatasız ve kısa sürede yapmaya yarayan otomasyonlar olarak adlandırılıyor.

Fabrika Otomasyonu

Fabrika için esnek ve kolayca kontrol edilebilir üretim sistemi oluşturan otomasyonlar olarak tanımlanabilir.

Muhasebe Otomasyon Sistemi

Bu sistem çeşidi muhasebe işlerini yapan, yani barkod ile mevcut stok, müşteri bilgileri, tedarikçiler ve personeller hakkında bilgileri hızlı ve güvenli şekilde iletebilen sistemler olarak adlandırılıyor.

Öğrenci Otomasyonu

Bu sistemler öğrenciler ile ilgili bilgileri kaydeden ve gösteren, bununla birlikte güncel bir şekilde hızlı ve kolay bir sistem ulaşımı sağlayan sistemler olarak açıklanabilir.

Bina Otomasyonu

Alışveriş merkezlerinde, rezidanslarda, fabrikalarda ve buna benzer yerlerde güvenlik, arıza ve enerji tasarrufu gibi verileri analiz edip, çözümler sunan sistemlerden bir tanesi.

Ev Otomasyonu

Genellikle uzaktan erişime izin veren, cihazların, ışıkların ve bu tarz akıllı aletlerin uzaktan yönetilmesini sağlayan ve güvenlik işlerinin yapılabildiği sistemler olarak açıklanabilir.

Depo Otomasyonu

Depolarda kontrol edilmesi gereken, stok, son üretim tarihi, saklama koşulları ve dağıtım bilgilerini takip etmeye yarayan sistemler olarak söylenebilir.

Kütüphane Otomasyonu

Kütüphaneden bulunan kitapların yerleri ve bilgileri, dokümanların kontrolü ve ödünç kitap takibinin yapılmasına yarayan sistemlere deniliyor.

Aydınlatma Otomasyonu Sistemleri

Aydınlatma sistemlerinin uzaktan erişimi, kontrolü ve tasarruflarının artırılması gibi işlemlerin yapılabildiği sistemler olarak geçiyor.

PLC Otomasyonu

“Programlanabilir Lojik Kontrol” anlamına gelen ve sensörleri ile aldığı bilgileri depolayıp analiz edebilen özel bilgisayar sistemlerine deniyor.

Market Otomasyonu

Envanter ve satış yönetimini kolaylaştırmaya yarayan ve bununla birlikte stok, satış ve satın alma verilerini gösteren sistemlere deniliyor.

Sera Otomasyonu

Serada üretim yapan insanlar için tasarlanan, hava durumu, rüzgar, nem ve sıcaklık gibi verileri ölçen, bununla birlikte kamera ile görüntüleme sağlayan sistemler olarak tanımlanıyor.

Proses Otomasyonu

Süreç otomasyonu, tekdüzelik ve şeffaflık için iş süreçlerini yönetir. Genellikle özel yazılım ve iş uygulamaları tarafından yönetilir.

Entegrasyon Otomasyonu

Entegrasyon otomasyonu, makinelerin insan görevlerini taklit edebildiği ve insanlar makine kurallarını tanımladıktan sonra eylemlerini tekrarlayabildiği yerdir.