SCADA endüstriyel süreçlerin daha geniş ve detaylı biçimde
incelenebilmesi , entegre bir veri tabanıyla izlenebilmesi ve kontrol
edilebilmesi için yazılım ve donanım bileşenlerinden oluşturulmuş bir
sistemdir.İşletmeler SCADA’yı kullanarak üretim esnasında ki gerçek zamanlı
verileri toplayabilir ,analiz edebilir ve raporlayabilirler. Aynı zamanda
işletmede bulunan alarm sistemlerini izleyebilir ya da oluşabilecek olaylara
karşı otomatik kontrol yanıtları için programlamalar yapabilirler.Hem yerel hem
de uzaktan kontrol edilebilen bir yazılım olması işletmelerin SCADA’yı tercih
etmelerinde önemli rol oynamaktadır.

SCADA’nın 5 temel özelliği;

1.      Grafik Arayüzü

2.      İzleme Sistemleri

3.      Alarm Sistemleri

4.      Veri Toplama ve
Saklama

5.      Analiz ve Raporlama

Farklı işletmeler de bütün kontrol ihtiyaçlarının kademeli bir şekilde
halledilebilmesinde SCADA sistemlerinin “katmanlaşma” özelliğinden
yararlanılabilir. Bu sistemlerin bileşenleri oldukça karmaşıktır fakat belirli
bir altyapıyı basitleştirecek şekilde tasarlanmıştır.

SCADA sistemi fonksiyonları;

Denetim Sistemi: SCADA sistemlerinin çekirdek noktasıdır. Süreçler
hakkında verileri toplar ve elde edilen verilerle sahaya bağlı cihazlara uygun
kontrol komutlarını gönderir. Uzak Terminal Üniteleri (RTU) ve Programlanabilir
Mantık Denetleyicileri (PLC) saha bağlantı
kontrolörleri ile yazılımı ve iletişimden sorumlu bilgisayar ifade etmektedir.
Küçük SCADA sistemlerini kullanan işletmelerde denetim sistemi bilgisayardan
oluşmaktayken büyük SCADA sistemini kullanan işletmeler de büyük ana
istasyondan oluşmaktadır.

Programlanabilir Mantık Denetleyicileri (PLC) :PLC sistemler
özellikle işletmedeki bileşenlerin kontrolü için tasarlanmıştır. Fabrika
otomasyonunda PLC’ler
makinelerin kontrolleri ve yönetimi için kullanılmaktadır.

Uzak Terminal Üniteleri (RTU) : RTU
sistemler otomasyonda uzakta olan cihazların izlenebilmesi ve kontrol edilebilmesi
amacıyla kullanılmaktadır. PLC sistemler genellikle aynı işlemleri
yapabilmektedir. PLC sistemlerini RTU sistemlerini birbirinden ayıran özellik
ise RTU sistemleri uzaktan kontrol edilebilmektedir ve kapasitesi daha
yüksektir.

İnsan-Makine Arayüzü (HMI) : HMI sistemlerinin otomasyondaki asıl amacı personellere hizmet vermektir. Özel yapım
paneller ile fabrikadaki makineler ile personel arasında ki iletişim sağlamak
ve makine durumunu personele grafiksel olarak açıklamak için kullanılmaktadır.

İletişim Altyapısı : Denetleyici
bilgisayar sistemlerini  PLC‘lere  ve  RTU’lara
bağlamaktadır aynı zamanda endüstri standardı veya üreticilerin özel
protokollerini kullanabilmektedir. PLC’ler ve RTU ‘lar, denetim sisteminden
gelen son komutu kullanarak, sürecin neredeyse gerçek zamanlı kontrolünde
bağımsız olarak çalışmaktadır.

Anlatılan fonksiyonları uygulayabilmek için SCADA’nın verileri toplaması
gerekir. Verileri toplayabilmek için analog veya dijital formda olabilen
sensörler ve diğer ölçüm cihazlarıyla elde edilir. Toplanan verilerin bilgiye
dönüştürülmesi gerekir bunun için kullanılabilir bilgilere çevrilmek üzere
RTU’ya veya PLC’ye gönderilir. En son aşamada ise bilgiler  HMI‘ya veya operatörlerin analiz edebilmesi ve etkileşim kurabilmesi için
diğer ekran türlerine gönderilir.

SCADA TARİHSEL GELİŞİMİ

İlk olarak 1950
yıllarında işlemcilerle birlikte endüstriyel tesislerin kontrol edilmesiyle
başlamıştır. Bu yeni teknolojilerin ve denetim kontrolünün başlıca
kullanıcıları kamu hizmetleri, üretim, petrol ve gaz kullanıcılarıydı. 1960’lı
yıllarda ise telemetri denilen kavram ortaya çıkmıştır. Telemetri; uzaktan
izleme konumlarına otomatik iletişim ve veri iletimi ile daha da fazla uzaktan
yetenek sunmak için geliştirilmiştir.
SCADA terimi ise 1970’lerde otomatikleştirilmiş süreçlerin her
zamankinden daha büyük oranda izlenmesi ve kontrolü için kullanılan PLC‘ler ve mikro işlemcilere sahip sistemleri
açıklayabilmek için kullanılmaya başlanmıştır.

1980’ler ve 1990’larda, bilgisayar sistemlerinin küçülmesi, Yerel Alan
Ağı (LAN) ve HMI yazılımının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu sayede SCADA sistemleri
ilgili sistemlere bağlanabilmiştir. O yıllarda SCADA sistemi
belirli bir satıcısının dışındaki bağlantılara izin vermemekteydi. Bu olay SCADA sistemleri
için ikinci nesil olan “dağıtılmış SCADA sistemleri”
olarak adlandırıldı. SCADA 2000’li yıllarda ise satıcıya özel
olmayan iletişim protokolleri ile açık sistem mimarilerini kullanmaya başladı.
Gün geçtikçe geliştirilen yeni SCADA, daha sonra ağ bağlantılı
bir SCADA sistemi olarak isimlendirildi. Bilgisayar teknolojisini hızla büyüdü
ve bilgisayar teknolojisi için varsayılan veritabanı Yapılandırılmış Sorgu Dili
(SQL) veritabanları haline geldi.  Bu standart veritabanlarını SCADA geliştiricileri
kullanmadılar.

Günümüzde SCADA sistemleri gün geçtikçe gelişen ve
değişen teknolojiye ayak uydurmuş ve eski SCADA sistemlerine göre
büyük gelişim sağlamıştır. SQL ve web tabanlı uygulamalar gibi modern
bilgisayar teknolojisi standartlarının özümsenmesiyle SCADA
gerçek zamanlı işletme bilgilerine dünyanın her yerinden ulaşılmasına olanak
sağlar. SCADA  bu verilere kullanıcıların kolay erişiminin
olması sahada toplanan verilere ve sistem analizlerine dayalı
olarak  sistem kuyruklarına yanıt verilmesine olanak tanıyan gelişmiş
tesis işlemlerini kolaylaştırır. Günümüzde en yeni ve güncel altyapısıyla SCADA sistemini
kullanan işletmelerde, fabrika ile etkileşime geçmek çok kolaydır. Çok uzakta
bile olunsa yine de fabrikayla kolaylıkla iletişime geçilebilir. SCADA, SQL
veritabanı modelini benimsediğinden, geçmişte elde edilen veriler hafızaya
kaydedilebilir ve tesis süreçlerini daha da iyileştirmek ve bazı endüstriler
için zorunlu kayıt tutma oluşturmak için trend uygulamalarında kullanılabilir.

SCADA’NIN YARARLARI

ü  Yanıt elde etmede
isteğinizi olabildiğince hızlı karşılar.

ü  Sistemin 7/24 gözetim
altında tutulmasını sağlar.

ü  Ek kaynaklar eklerken
ölçeklendirilebilir ve esnektir.

ü  Sistemin harcadığı
enerji miktarını belirleyerek fazla enerji harcamasının önüne geçebilmektedir.

ü  Sistemin büyük
miktarda veri depolayabilmesi için veritabanı sağlar.

ü  Veriler, kullanıcıların
ihtiyaçlarına göre farklı şekillerde görüntülenebilir.

ü  Karşılaşılabilecek
sorunların en kısa farkına varabilme ve anında müdahale etme olanağı sağlar.

ü  Çeşitli izleme ve
kontrol işlemleri için büyük bir alandaki binlerce sensörü bağlamak için arayüz
sağlar.

ü  Ana üniteye bağlı uzak
terminal birimlerinde çok çeşitli türde veriler toplanabilir.

ü  Gelişmiş protokoller
ve uygulama yazılımlar sayesinde veriler sadece yerel siteden değil her yerden
izlenebilir.

ü  Birimlerin fazlalığı,
arıza veya arıza durumunda yedekleme SCADA ile birlikte yapabilmektedir. Bu
sayede sistem daha sağlam hale gelir.