Fonksiyonel Emniyet Nedir?
Fonksiyonel emniyet, meydana gelebilecek donanım ve yazılım hatalarının, operatör hatalarının güvenli yönetimi dahil olmak üzere, bir sistemin veya ekipman parçasının girdilerine yanıt olarak doğru şekilde çalışmasına dayanan ve genel güvenliklerini sağlayan otomatik koruma parçasıdır. Fonksiyonel emniyet, belli bir ürünün güvenliğinin sağlanmasından öte gün geçtikçe karmaşık hale gelen teknoloji dünyasını ve bu karmaşıklığın sebep olduğu tehlikeleri ele alır. Fonksiyonel emniyet ile bu risk düzeyleri azaltılmaya çalışılır. Sıfır risk ile çalışma pek mümkün olmayan bir hedef olsa da, fonksiyonel emniyet, zarara sebebiyet verebilecek potansiyel tehlike koşullarını tanımlar ve ortaya çıkabilecek hataları önlemek veya azaltmak için düzeltici faaliyetleri otomatik olarak devreye sokar ve mümkün olduğunca az riskle çalışma amaçlanır. Fonksiyonel emniyet, tehlikeli bir olaya karşılık veren otomatik korumalara bağlı olan bir cihazın veya sistemin genel güvenliğinin parçası olarak nitelendirilebilir. Dünya çapındaki sektörlerdeki şirketlerin güvenli ürünler üretebilmeleri ve güvenli bir çalışma ortamı sağlanabilmesi için fonksiyonel emniyet önemli bir husustur. Sistemde atılan her bir adımın her açıdan fonksiyonel olarak güvenli olmasını sağlayabilmek için, geliştirme süreci boyunca fonksiyonel emniyet ve ilgili risk yönetimi sistemine bağlı kalınması gerekmektedir. Fonksiyonel emniyetin önlediği ve azalttığı riskler sebebiyle, fonksiyonel güvenlik sertifikalı sistemler kuruluşlar için çok önemli hale gelmiştir. Bu sebeple, farklı endüstrilerde bulunan kuruluşlar içinde fonksiyonel emniyet önlemleri uygulaması zorunlu hale getirilmiştir. Bu uygulama ancak kuruluştaki her birey bilgilendirildiğinde ve sürekli öğrenmeye başladığında gerçekleşebilir. Güvenlik kültürünün yerleşmesinin sağlanması ile çalışanların olayları analiz etmelerini ve tam bir felaket yaşanmadan önce yakın kazalardan ders almalarına olanak sağlanır. Fonksiyonel emniyet ancak belirlenen her güvenlik işleminin kendisinden beklenen şekilde çalışması ile sağlanabilir. İlk olarak, gerekli emniyet işlemleri tanımlanır. Bu şekilde tehlikeli durumlar ve işlevleri hakkında bilgi sahibi olunmuş olur. İşlevlerin sırasıyla güvenlik kritik sistemi veya güvenlik seviyesi belirlenir. Tasarım güvence seviyesi (DAL), güvenlik bütünlük seviyesi (SIL), otomotiv güvenliği bütünlük seviyesi (ASIL), performans seviyesi (PL), yazılım güvenliği sınıfı gibi güvenlik seviyeleri, sistemin yalnızca bir bileşeni veya parçası için değil, sistemin tüm güvenlik işlevleri için geçerlidir. Fonksiyonel emniyetin sağlanmasında üçüncü adımımız güvenlik işlevinin, arızalar ve yanlış operatör girişleri dahil olmak üzere tasarım amacına uygun bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır. Bu tasarım, nitelikli mühendisler tarafından bir işlevsel güvenlik standardına göre süreçlerin gerçekleştirilmesi şeklinde yönetilir. Sonrasında tehlikeli arıza olasılığı ve minimum yedeklilik düzeyleri kontrol edilerek sistemin kendisine atanan SIL, DAL, ASIL gibi güvenlik seviyelerini karşıladığı doğrulanır. Son olarak, ürünün yaşam döngüsü aşamalarına uygun güvenlik yaşam döngüsü yönetimi tekniklerinin tutarlı olup olmadığı analiz edilir ve değerlendirmek için fonksiyonel emniyet denetimleri gerçekleştirilir. Sistemin emniyetinin ve fonksiyonel emniyetinin sağlanabilmesi için sistem bir bütün olarak ele alınmalı ve etkileşim içerisinde olduğu çevre dikkate alınmalıdır.
Sistem içinde kaliteyi sağlamak için bazı standartlar vardır;
- Gereksinim standartları, ihtiyaç duyulanların nasıl formüle edilmesi gerektiği ile ilgilenir.
- Kodlama standartları, programlama dilinin iyi okunabilir, güvenli olması hususunda gereklidir.
- Tasarım standartları, tasarım için açık yönergeler, hiyerarşik tasarım gibi standartların tüm gereksinimlerini kapsamaktadır.
Fonksiyonel emniyet kavramı, günlük yaşamda ve akla gelebilecek her endüstride geçerlidir. Otomotivde hava yastıklarının sürüş sırasında değil sadece çarpma sırasında açılması, imalat sektöründe kullanılan otomatik bir valf mekanizması ile tehlikeli kimyasalların izole edilmesi, ulaşımda trenin hareket etmeden önce kapılarının kapanması ve hareket halindeyken açılmaması fonksiyonel emniyet sağlandığı içindir.
