LOPA Nedir?
LOPA (Layers of Protection Analysis) basitleştirmeyi kullanan bir risk değerlendirme metodolojisidir. Türkçe anlamı Koruma Katmanları Analizi olan bu yaklaşımda riski hem sıklığın hem de olası sonuç şiddetinin bir fonksiyonu olarak tanımlayan kurallar mevcuttur.
Süreç, tanımlanmış bir kaza senaryosuyla başlar ve ardından, bağımsız koruma katmanlarıyla birlikte, başlatan olay sıklığının analizine izin veren bazı basitleştirici kuralları kullanır. Bu, büyüklük sırasına göre bir risk tahmini ile sonuçlanır.
Uygunsuzluk durumlarında risk hesaplamak ve mevcut tedbirlerin uygun ve yeterli olup olmadığına ve ilave tedbirlerin gerekip gerekmediğine karar vermek için kullanılır. Asıl amaç, sistemdeki güvenlik bariyerlerinin ve fonksiyonlarının yeterliliğini ölçmek. Bazı risk değerlendirmesi yöntemleri bu yaklaşımı temel alır.
Çoğunlukla nükleer sanayi, kimya sanayi veya petrol platformları gibi bazı tesisler için özellikle yetkililerce yayımlanan tüzüklerde kaza risklerinin analizine dair zorunluluklar bulunmaktadır. Seveso Direktifi gibi örnekler bulunmaktadır. Bununla beraber kalitatif risk değerlendirme yöntemleri, karakteristik olup tüm tehlike tiplerini değerlendirmek için kullanılamazlar. Bazı durumlarda, belli tipteki ekipmanlar için riskin kabul edilebilir olup olmadığına dair oldukça net ve açık bilgiler gerekmektedir.
LOPA, üzerinde çalışılan kaza senaryolarının büyüklük sırasına göre risklerini değerlendirmektedir. Bir Proses Tehlike Analizi (PHA) aşamasında, bir ekip olayın potansiyel frekansını ve sonucunu belirleyerek bazı proses sapmalarından proses riskini değerlendirmekle görevlidir.
Tesisler aşağıdaki gibi birçok koruma katmanı tarafından korunmaktadır.
- Operatör müdahalesi
- Acil müdahale
- Basınç Giderme Cihazları
- Flare Sistemleri
- Otomatik emniyet kilit sistemi
- Güvenli tasarım özellikleri
- Yangın Bastırma Sistemleri
- SIS veya ESD (Acil Durdurma Sistemi)
- Fabrika acil müdahale
- Temel kontroller, kritik alarmlar
LOPA Yaklaşımının Faydaları
- SIS’in yaşam döngüsü maliyetini düşürür.
- Mevcut prosedürleri tamamlar (örneğin, tehlike matrisi, risk grafiği). LOPA eklemek, bir kuruluşun diğer prosedürleri tamamen değiştirmesini gerektirmez.
- Ne aşırı derecede karmaşık ne de zaman alıcı.
- Tamamen nitel tahminlerden daha doğru.
- Tesisin genel korumasındaki, genellikle çok ekonomik bir şekilde düzeltilebilen potansiyel boşlukları tanımlar.
Bazı LOPA Yaklaşımı Terimleri
- Başlatıcı Olay (Initiating Event): Senaryoda olmaması gereken sonuçlar doğurabilecek olay.
- Bariyer (Safe Guard): Başlatıcı olay ve sonrasında yaşanacak olaylar dizisini kısıtlayan veya sonuçlarını hafifleten; bir sistem, cihaz veya eylem.
- BPCS (Basic Process Control System): Operatör müdahalesinden veya prosesten gelen giriş sinyallerine cevap verir, çıkış sinyallerini oluşturur ve prosesin istenen şekilde çalışmasını sağlar. Temel Proses Kontrol Sistemi (BPCS), standart üretim sınırları içerisinde prosesi otomatik olarak düzenleyen; mantıksal çözücülerin, sensörlerin ve son kontrol elemanlarının birleşmesiyle oluşur. HMI (makine insan arayüzü) içerir.
- SIL: Güvenlik enstrümanlı fonksiyonun (SIF) performans kriterini ve talep aşamasında görevini yerine getirmekte başarılı olamayan güvenlik enstrümanlı fonksiyonun (SIF), hata olasılığını belirtir.
- SIF: Normal olmayan bir durumu tespit eden, süreci insan müdahalesi olmadan güvenli hale getiren veya güvenlik için eğitilmiş bir operatör müdahalesi başlatan ve belirli bir güvenlik bütünlük seviyesine (SIL) sahip olan mantıksal çözümleyiciler, sensörler ve son elemanların birleşimidir.
- SIS: Birden fazla güvenlik enstrümanlı fonksiyonunu (SIF) yerine getiren mantıksal çözümleyicilerin, sensörlerin ve son çıktılarının birleşmesiyle oluşur.
Bazı LOPA Uygulamaları
- Tasarım (değiştir | kaynağı değiştir)
- Sermaye iyileştirme planlaması
- Değişim Yönetimi
- Tesis konumlandırma riskini değerlendirme
- Mekanik bütünlük programları
- Operatör rollerini tanımlama
- Olay araştırması
- Acil müdahale planlaması
- Bir güvenlik sistemini atlamak
- Aşırı basınç koruması için tasarım temelini belirleme
- Acil durum izolasyon vanalarına olan ihtiyacın belirlenmesi
- QRA için tarama aracı
